Museum Odense
Arkæologi i lange baner på Fyn - udgravning ved Baltic Pipe.
updated
Man behøver ikke altid de store maskiner for at lave arkæologiske undersøgelser. Med et jordbor på ca. 8cm i diameter, er vi gået 4 meter i dybden i en baggård i Odense. Vi har undersøgt en teori om at Odense var omgivet af en voldgrav eller bygrøft i vikingetiden. Udover at give svar på den teori, har boringerne givet værdifulde oplysninger om, landskabet før Odense opstod, og hvordan det siden har formet sig.
Boringerne er en del af et forskningsprojekt (https://museumodense.dk/forskning/forskningsprojekter/kortlaegning/), som udføres i et samarbejde mellem UrbNet på Aarhus Universitet og Museums Odenses forskningscenter, CENTRUM.
Børn og voksne kan opleve Markmusens Hule i Odense fra søndag 2. april 2023 - H.C. Andersens fødselsdag.
Se med, når murer Jan Osther fortæller om læskning af kalk.
Dette er sidste afsnit i en serie af 8 videoer.
Se med, når murer Jan Osther fortæller om læskning af kalk.
Dette er del 7 i en serie af 8 videoer.
Se med, når murer Jan Osther fortæller om læskning af kalk.
Dette er del 6 i en serie af 8 videoer.
Se med, når murer Jan Osther fortæller om læskning af kalk.
Dette er del 5 i en serie af 8 videoer.
Se med, når murer Jan Osther fortæller om læskning af kalk.
Dette er del 4 i en serie af 8 videoer.
Se med, når murer Jan Osther fortæller om kalkmørtel.
Dette er del 3 i en serie af 8 videoer.
Se med, når murer Jan Osther fortæller om blanding af lermørtel.
Dette er del 2 i en serie af 8 videoer.
Se med, når murer Jan Osther fortæller om læskning af kalk.
Dette er del 1 i en serie af 8 videoer.
Hos os skal børnene møde H.C. Andersens værker i et fordybende og åbent rum, hvor leg og læring smelter sammen.
På din rejse oplever du arkitekturen flette sig sammen med den omkringliggende magiske have og den omkringliggende by – til en unik totaloplevelse, der med sin kreativitet og humor aldrig er set magen.
https://hcandersenshus.dk/book-besoeg/
UK version [subbed]
(UK verison)
//Odense is a "City of Robotics" - but how did that come to be? Learn more here. Video has UK subtitles.
Ringene er renset af, beskrevet, fotograferet og røntgenfotograferet for at afdække evt. skjulte informationer. Vi kan konstatere, at nedlægningen har bestået af dele af tre halsringe og en intakt – men alle nedlagt som itubrudte stumper. Ringene var godt brugte ved nedlægningen, som fandt sted i begyndelsen af yngre bronzealder (ca. 1000 f.v.t.).
En af ringene er foreløbig uden kendte paralleller, mens de andre er velkendte fra andre fund, bl.a. på Nordfyn. Antagelig ligger der rituelle årsager bag nedgravningen af ringene i bronzealderen, men det præcise motiv er ukendt. Det er tanken at fremlægge baggrundshistorien i en artikel i et arkæologisk tidsskrift – så følg med derude og her på siden og se, om mere dukker op!
Tak fordi I tålmodigt fulgte historien gennem de sidste måneder – fra et hul i jorden til nu, hvor ringene kommer til Nationalmuseet til danefævurdering.
Gravhøje, de store stendysser og jættestuer er nok det, de fleste forbinder med et fredet fortidsminde. Selvom disse også udgør langt den største del, så omfatter gruppen af fredede fortidsminder også forsvarsanlæg, helligkilder, ødekirkegårde, bro- og vejanlæg, ligesom også sagnsten, mindesmærker, krigergrave og agerspor kan være fredede.
Alle fortidsminder har iboende fortællinger om fortidens mennesker og deres levevis. De er ikke bare smukke elementer i det fynske landskab – de fortæller i høj grad også om landskabets lange og spændende kulturhistorie, en fortælling som vi alle er en del af, og samtidig bør passe rigtig godt på!
H.C. Andersens Hus rummer verdens største samling af Andersens billedkunst, og i foredraget gør museumsinspektør og seniorforsker Ejnar Stig Askgaard rede for den oversete billedkunsts interessante sider og relaterer den til digterens forfatterskab.
Hør mere om, hvordan kvinderne fik en fod indenfor i et fysisk krævende og teknisk erhverv, om fotografiet og kvindesagen, og ikke mindst om de enkelte kvindeskæbner, som er repræsenteret i Møntergårdens aktuelle særudstilling ”I Skyggen”.
Beklædning er et af de meget sorte får i historien om (u)bæredygtighed og forbrug. Stadigt stigende mængder af kortlivede farvestrålende tekstiler bevæger sig ind i vores klædeskabe for hastigt igen at forlade bøjler og skuffer. I foredraget skal vi høre om de historiske sammenhænge mellem det moderne livs bjerge af beklædning, byernes vækst og den stigende udledning af klimagasser. Hvorfor holdt tekstilindustrien op med at bruge vandkraft og gik over til tungt og importeret kul? Hvordan kunne den sorte kul farve tøjet i alle regnbuens farver? Og hvorfor fik bymennesker en så stor appetit på nyt tøj?
Foredraget tager udgangspunkt i forskningsprojektet Bylivets sorte omstilling støttet af Velux Fonden.
*Sissel viser en lille animationsfilm undervejs, desværre mangler lyden. Originalen (med lyd 😉) kan ses her: youtube.com/watch?v=ovzvEme-ycU
I skal ikke snydes for lidt video, fra den dag hvor vi begyndte åbningen af det præparat, der blev taget op nær kanten af en nordfynsk gravhøj. Med Danmarks Radio som følger blev låget klippet af præparatet, og den første nedgravning begyndte. Undervejs blev der lavet interviews til P4-Fyn, Radioavisen, TV-Avisen og diverse DR-netmedier.
Arbejdet foregår under mikroskop, så arbejdet ikke skader de skrøbelige sager. Så sikrer vi også, at evt. spor af organisk materiale bliver registreret. Måske finder konservatoren spor af tekstil eller plantefibre, som ringene har været pakket ind i, da de blev gravet ned for ca. 3000 år siden.
Når ringstykkerne er afrenset, skal overfladen stabiliseres, og så skal vi til det store puslespil: Passer stykkerne sammen – og hvor mange ringe har der været! Det får vi afsløret efter Påske! God Påske fra arkæologen og konservatoren.
….
Heldigvis råder Odense Bys Museer over et digitalt røntgenapparat, så få dage efter hjemkomsten, kunne museets konservator gennemlyse præparatet.
Arkæologen ventede spændt på at blive hidkaldt til røntgenudstyret – og det var bedre end juleaften, da billederne tonede frem på skærmen, hvor der blev leget med lys og kontraster.
…
Med det samme kunne vi se, at der lå dele af 2-3 halsringe i klumpen. Når antallet ikke kan opgøres mere præcist, skyldes det, at nogle af stumperne kan høre sammen. Billederne var så knivskarpe, at man kan se, at der er tale om ”hulstøbte” ringe som dem fra markoverfladen – ja man kan endda se ornamentikken på overfladen af flere stykker. Nu er vi endnu mere sikre på, at detektorfundene fra pløjelaget hører sammen med disse stykker.
…
Nu venter vi på muligheden for at få ringstykkerne gravet ud af jordblokken. Der kommer til at gå nogle uger, før vi når så langt. Indtil da kan vi forberede udstyret og opdatere vores viden om yngre bronzealders ringdepoter. Et depot med kvindesmykker er ikke udgravet i Odense Bys Museers ansvarsområde siden 1995, så det er ikke hverdagskost vi har fået serveret her.
…
Vi er meget taknemlige for, at de to detektorførere valgte at bruge juleferien på afsøgning på netop denne mark. Ved næste pløjning ville ringene være revet op og ødelagt, og helt uvurderlige sammenhænge ville være ødelagt for altid. En stor tak fordi detektorførerne forstod at tøjle nysgerrigheden og undlod at grave ned i depotet, hvor de ville have ødelagt muligheden for, at arkæologerne kan gøre vigtige iagttagelser, som vi kun sjældent får. Og tillige giver det mulighed for, at læserne her på Facebook fortsat kan følge med i undersøgelsen af et særdeles spændende og vigtigt fund fra yngre bronzealder. Følg med – men hav tålmodighed et par uger eller tre – så er vi tilbage med de sidste nyheder fra ca. 1000 f.v.t.
...
På videoklippet fortæller museumsinspektør Mogens Bo Henriksen om de vigtige iagttagelser, man har mulighed for at foretage, når skatten kan undersøges i ro og mag på konserveringsafdelingen.
…
De kunne høre signalet fra en syvende genstand, der lå under pløjedybde (ca. 30 cm), og der må detektorførerne ikke selv grave ned, da de så kan forstyrre jordfaste fortidsminder, der er beskyttet af museumsloven. De gjorde derfor det eneste rigtige - nemlig at kontakte Odense Bys Museer.
…
For et par dage siden rykkede arkæologer fra museet ud sammen med detektorførerne for at undersøge, om det dybtliggende signal var et nedgravet kloakdæksel - eller bronzeringe, som plovjernet endnu ikke havde forstyrret. Det var heldigvis det sidste, for under plovfuren kunne skimtes stykker af flere ringe.
…
For at redde så mange oplysninger om ringene og deres sammenhæng som muligt blev en jordblok frigravet og bragt hjem til museet til røntgenfotografering. Følg med i historien den næste tid og se, hvordan arkæologer og konservatorer kigger nærmere på præparatet med de sjældne bronzeringe.
…
Da to detektorførere kort før julen 2021 fandt seks stumper af bronzehalsringe på en nordfynsk mark, indmålte de som noget helt naturligt fundene med deres håndholdte GPS. Med disse måledata kunne arkæologerne se, at genstandene var spredt over 28x3 m i dyrkningsretningen, og dermed kunne de indkredse det sted, hvor ringstumperne kunne antages at være pløjet op fra.
…
Ved den efterfølgende arkæologiske udgravning blev der optaget en jordklump, som indeholder flere dele af bronzeringe. Når de på et tidspunkt er gravet fri og konserveret, kan vi afgøre, om de hører sammen med de oppløjede stumper. I teorien kan de sagtens tilhøre to separate deponeringer af bronzer, for det er ikke ualmindeligt, at der lå flere i samme område. Detektorførernes måledata – sammenhold med museets egen opmåling af nedlægningsstedet – giver dog en god indikation på, at fund fra pløjelag og den samlede nedlægning hører sammen.
…
Måledata fra detektorafsøgning og udgravning samles i en digital analyse sammen med data om nutidens landskab og det kulturlandskab, som vi kan aflæse på gamle kort og på landskabsscanninger (såkaldt LIDAR). Måledata sammenholdes også med data fra optegnelser i museets digitale arkiv. Heraf fremgår det, at da Nationalmuseets udsending J.E. Boesen i 1891 besøgte området, noterede han på et kort, at der netop på det sted, hvor fundene er gjort, havde ligget en gravhøj, som allerede den gang var helt nedpløjet. I dag er alle fysiske spor af højen borte, men ved at sammenholde optegnelser og måledata kan vi altså dokumentere, at ringene blev nedlagt ved eller i kanten af en gravhøj. Denne konstatering er særdeles vigtig, når vi på et tidspunkt skal give et bud på, hvorfor ringene endte i jorden for ca. 3000 år siden. Hold øje med på Odense Bys Museers facebookside, hvis du vil følge historien om, hvordan arkæologerne undersøger og analyser bronzedepotet fra Nordfyn.
På videoklippet kan man se arkæolog Jan Hjort i færd med at opmåle udgravningsfeltet med GPS.
Støttet af Nordea-fonden.
Produceret af Sans-1 i samarbejde med Den Fynske Landsby.
https://hcandersenshus.dk/2-april/
Museumsinspektør Peder Dam viser, hvordan stednavne, boniteter, dyrkningsstrukturer, arealanvendelser - og meget andet - på de ældste, detaljerede kort fra omkring år 1800 også kan benyttes som en kilde til perioder, der er langt ældre end ca. år 1800.
Vikingeborgen Nonnebakken er Odenses største og væsentligste fortidsminde.
Forskningscenterleder Mads Runge fortæller under foredraget om borgens rejse fra glemt og gemt til, hvordan den sammen med Harald Blåtands andre ringborge kan blive verdensarv.
Foto i videocover illustrerer Erik Brandt Dam Arkitekters forslag til markering af en del af volden omkring vikingeborgen Nonnebakken.
I foredraget skal vi høre om den historiske Marshallplan, hvordan virkede den, og hvorfor alligevel ikke alle var begejstrede for planen?
Under Marshallplanen deltog mange danskere i rejser til USA, hvor de bl.a. lærte om den effektive amerikanske industri og det avancerede landbrug.
Hvad lærte de på deres rejser, kunne de bruge deres nye viden, eller var Amerika alligevel for anderledes?
Kom og se med, når Museumsinspektør Michael Borre Lundø gør status over de store udgravninger, som Odense Bys Museer nyligt har afsluttet, og se nogle af de flotte fund, som arkæologerne har gjort undervejs.
I senmiddelalderens byer var de offentlige badstuer vigtige fikspunkter i hverdagen. Her mødtes høj og lav for at få et bad og et måltid mad og for og høre det seneste sladder. Badstuer var ikke kun vigtige for den personlige hygiejne. Også i den begyndende lægevidenskab, i litteraturen og i det religiøse spillede badstuerne en vigtig rolle. Badstuerne blev en del af byboernes selvopfattelse. Men badstuerne fik også ry for at være syndens huler og at det var herfra syfilis spredte sig.
Hvorfor forsvandt badstuerne med udgangen af middelalderen? Og hvorfor blev tiden efter middelalderen omtalt som ”200 år uden et bad”?
I dette foredrag dykker vi ned i badstuernes fascinerende kulturhistorie i middelalderens Danmark.
Arkæologer fra Odense Bys Museer står i øjeblikket midt i den arealmæssigt største udgravning i museets historie, og det er ikke småting, der dukker frem af den fynske muld i det kommende erhvervsområde i Tietgenbyen. Området nord for Fraugde er faktisk det bedst undersøgte område på Fyn, og med sine mange arkæologiske fund er det samtidig et af de mest intenst bebyggede fynske områder gennem årtusinder – især med fund fra bondestenalderens midte til jernalderen (ca. 2500 f.Kr. - 600 e.Kr.).
På den igangværende udgravning er der især efter jernalderen. Arkæologerne har undersøgt flere gravpladser og stolpehuller fra en stor mængde huse og småbygninger. I gravene blev bopladsens afdøde familiemedlemmer begravet, og de ligger nu tilbage som brændte eller ubrændte skeletrester sammen med de gravgaver, de fik med på deres sidste rejse.
Derudover er der undersøgt spor efter tidlige faser af Fraugde-Kærby, der tilsyneladende er anlagt allerede i løbet af vikingetiden eller begyndelsen af middelalderen (1000-1100 e. Kr.) med spor efter flere nedlagte tofter syd for den eksisterende landsby.
Albani Kirke er Odenses ældste kirke, og det var her den sidste vikingekonge, Knud den Hellige, blev dræbt i 1086 og siden helgenkåret. Men kirken blev revet ned i 1500-tallet og i stedet opstod Albani Torv. I mange år var kirken næsten glemt, men ved 800 året for drabet på Knud den Hellige begyndte man at lede efter kirken igen. Siden har anlægsarbejder i byens centrum bragt mange spændende historier om den spæde kristendom i Odense for dagen.
De danske landsbynavne er fra jernalderen, vikingetiden og middelalderen, og ordene i stednavnene fortæller om datidens personnavne, gudenavne, natur, landskabsanvendelser, ejerforhold og meget, meget andet.
Foredraget vil dels omhandle de forskellige typer af stednavne, som der kan læses om i Peder Dams bog ”Bebyggelser og stednavnetyper”, der nu er frit tilgængeligt på nettet: https://www.mtp.dk/details.asp?eln=203846. Dels vil der komme mange konkrete eksempler på landsbynavne.
Udstillingen er delvist produceret af Museum Østjylland.
I kan booke et undervisningsforløb allerede nu!